Dấu tích Chùa Sâu

"Không ai rõ, Chùa Sâu (Dực Yên, Đầm Hà) chính thức được xây dựng từ năm nào. Nhưng ngôi chùa này đã bị bỏ hoang từ nhiều năm nay. Thời gian gần đây, số lượng người dân ở địa phương cũng như khách thập phương đến đây thắp hương, cầu nguyện ngày càng đông. Hơn nữa, đây cũng là nơi đã từng được chọn làm trạm liên lạc của cán bộ kháng chiến thời kỳ trước Cách mạng Tháng Tám. Vì vậy, Chùa Sâu rất cần sự quan tâm, quản lý" – đồng chí Tiêu Công Tám, Phó Chủ tịch UBND huyện Đầm Hà khẳng định.

Tường, xà ngang, kèo và mái Chùa Sâu đều được làm bằng đá.

Chùa Sâu (thôn Đồng Tâm, xã Dực Yên, Đầm Hà) chỉ rộng chừng 12m2, toạ lạc trên đỉnh đồi thoai thoải, cách quốc lộ 18A chừng vài chục mét (cách trung tâm thị trấn Đầm Hà khoảng 9km về hướng Tây). Con đường lên Chùa khá thuận lợi vì được tạo bởi những bậc thang bê tông vừa 1 bước/bậc. Chùa Sâu được bao bọc bởi một bên là rừng keo, bạch đàn và một bên là rừng tạp um tùm. Phía bên khu rừng keo, bạch đàn được một số hộ dân sử dụng để nuôi ong, lấy mật. Những chiếc hộp nuôi ong bằng gỗ xếp chồng lên nhau cùng với những tiếng vù vù của đàn ong vỗ cánh khiến cho ngôi chùa càng thêm phần hoang sơ, cổ kính. Những người dân ở xã Dực Yên, kể cả là những người cao niên trong xã cũng không ai biết đích xác ngôi chùa được xây dựng từ năm nào. Chỉ biết, trước kia ngôi chùa được dựng bằng cây, lợp tranh, vách nứa. Đến năm 1945, các ông: Chánh tổng Nương, người làng Nhội (nay thuộc xã Đông Hải, huyện Tiên Yên), Sì Sau Phu (người Hoa), Hoàng Ngọc Bảo (xã Dực Yên) đã vận động mọi người góp công, góp của xây dựng lại Chùa. Ngôi chùa được xây dựng lại hoàn toàn bằng đá. Sau khi người Hoa về nước, chùa bị bỏ hoang. Đến năm 1980, bà Phan Thị Khuyên (Dực Yên, Đầm Hà) tự nguyện đến trông coi, quét dọn chùa. Bà Khuyên đã tự ý cho xây dựng thêm 2 trái ở hai bên chùa. Hiện Chùa thờ Phật Quan Âm Bồ Tát, chính điện thờ 3 pho tượng Phật Tam Thế Nhất Chư Pháp, bên phải thờ Phật Di Lặc và bên trái thờ Đức Ông.

Bà Nguyễn Thị Hiền, phố Trần Phú, thị trấn Đầm Hà, người hiện đang trông coi chùa kể từ sau khi bà Khuyên chết, cho biết: "Tuy hai bên trái chùa được xây dựng và mở rộng thêm nhưng cốt của chùa vẫn được giữ nguyên trạng. Diện tích tuy nhỏ nhưng giá trị ở chỗ từ tường, xà ngang, kèo đến mái chùa đều được làm bằng đá. Hơn nữa, nơi đây cũng gắn với dấu tích của lịch sử từ thời kỳ phong kiến chống giặc ngoại xâm và kháng chiến chống thực dân Pháp". Theo tay bà Hiền chỉ, chúng tôi nhìn thấy phần chùa cũ đều được làm bằng đá. Những tảng đá to, được mài phẳng ghép khít lại nhưng không thấy mạch vữa. Xa xa, cách nơi ngôi chùa toạ lạc là một khu đất khá bằng phẳng có rất nhiều hòn đá xếp nửa chìm, nửa nổi với hình đầu voi trông như một đàn voi nối đuôi nhau. Cũng theo lời bà Hiền, Chùa Sâu không có lễ hội, chỉ là nơi để người dân đến cầu trời, khấn phật khi gặp tai ương, hoạn nạn hoặc cầu con khi hiếm muộn. Trước Cách mạng Tháng Tám, Chùa Sâu còn được Việt Minh chọn làm nơi đặt trạm liên lạc, nơi hội ý chớp nhoáng giữa cán bộ căn cứ kháng chiến với cán bộ công tác ở vùng địch hậu. Chòm đá cạnh chùa cũng được chọn làm "hòm thư bí mật" để liên lạc trong suốt thời kỳ kháng chiến. "Mấy năm gần đây, phật tử, người dân ở nhiều nơi cũng tìm đến đây để vãn cảnh, công đức, làm lễ. Tôi đứng ra trông coi cũng chỉ biết thu gom lại rồi nhờ một cô làm kế toán ghi sổ hộ. Giờ số tiền chân nhang, phật tử ủng hộ cũng được hơn 40 triệu đồng. Nếu được Nhà nước quan tâm cho phép trùng tu, bảo quản ngôi chùa này, tôi nghĩ sẽ rất có ý nghĩa" – bà Hiền khẳng định thêm.

Trao đổi với chúng tôi, đồng chí Tiêu Công Tám, Phó Chủ tịch UBND huyện Đầm Hà cho biết: "Chùa Sâu là cơ sở thờ tự mang tính tín ngưỡng tâm linh nhưng hiện nay việc quản lý, trông coi mới mang tính tự phát của một số người dân. Trên cơ sở những kết quả nghiên cứu, tìm hiểu, khảo sát, trước mắt huyện đã chỉ đạo UBND xã Dực Yên sớm thành lập Ban Hộ Tự để quản lý hoạt động của Chùa. Các phòng, ban chuyên môn khác nghiên cứu để tham mưu cho huyện tới đây sẽ lập quy hoạch chi tiết khu vực Chùa Sâu để có thể kịp thời lưu giữ, phát triển những giá trị lịch sử của địa danh, di tích này". Tìm hiểu được biết thêm, ở Đầm Hà hiện nay, ngoài Chùa Sâu còn có rất nhiều địa danh khác như: Núi Hứa, Rừng Cò, Đình Đầm Hà, Đập Đầm Hà Động, đảo Núi Cuống, đảo Đá Dựng cũng mang những giá trị lịch sử, kinh tế cao nếu có thể kết hợp với bảo tồn, khai thác và phát triển.

Cẩm Nang