Lên Đồng Mộc, Quế Sơn xem người Dao làm giàu

Cần lắm, chỉ một tuyến kênh mương…

Biết chúng tôi có ý định lên các thôn vùng cao, Bí thư Đảng uỷ xã Đông Ngũ (Tiên Yên), Vũ Nhật Quang cho biết: "Cả 4 thôn của xã đều có người Dao sinh sống, trong đó 2 thôn vùng cao Đồng Mộc và Quế Sơn 100% là đồng bào dân tộc Dao. Đường vào thôn rất khó đi. Trong chương trình xây dựng NTM, hai thôn này, nhất thôn Đồng Mộc đã có nhiều cách làm hay, sáng tạo. Nếu phóng viên muốn "mục sở thị", tôi sẽ dẫn đi…".

Tuyến kênh mương dẫn ở thôn Đồng Mộc, xã Đông Ngũ (Tiên Yên) mới được xây dựng từ chương trình nông thôn mới.

Dù đã được "cảnh báo" trước, nhưng tôi không nghĩ đường vào hai thôn lại khó đi như vậy. Để thực hiện chuyến công tác này, tôi đã cẩn thận "trang bị" một chiếc xe máy khá mới, nhưng với con đường lên, xuống dốc liên tục, lại lầy lội, khiến chiếc xe chết máy nhiều đoạn, phải đẩy bộ. Bí thư Đảng uỷ xã Đông Ngũ kể: "Trước đây đường vào 2 thôn nhỏ lắm, chỉ là đường mòn, không thuận lợi cho sản xuất, đời sống. Thấy được sự hạn chế này, bà con 2 thôn đã bỏ ngày công để mở rộng đường, nhưng vẫn chỉ là đường đất. Người dân trồng rừng ngay sát, che kín con đường, không có ánh nắng, nên đường lúc nào cũng ướt lép nhép, nhất là mỗi khi ô tô vào mua keo, quế, đường càng thêm sình lầy…". Từ quốc lộ 18A vào đến điểm xa nhất của thôn Đồng Mộc là 5km, nhưng chúng tôi phải mất gần 1 giờ đồng hồ mới đến nơi. Anh Quang bảo, muốn dẫn tôi vào điểm xa nhất của thôn Đồng Mộc là có lý do: "Năm 1980, thực hiện lời kêu gọi của Đảng, Nhà nước, người Dao ở Bình Liêu đã di cư xuống Đông Ngũ để sinh sống. Thời gian đầu, do chưa biết kỹ thuật thâm canh lúa nước, công trình phục vụ sản xuất nông nghiệp cũng không có, cùng với việc sinh đẻ không kế hoạch, nên cái đói, cái nghèo luôn thường trực. Thôn Đồng Mộc, dù có đất đai màu mỡ, phù hợp với việc sản xuất lúa 2 vụ, nhưng ngặt một nỗi là không đủ nước".

Để lấy được nước vào ruộng lúa, người dân ở đây đã nghĩ ra cách, là mua những tấm nilon lớn, rải xuống rãnh để dẫn nước vào ruộng. Với cách đó, nước bớt bị "thất thoát" trong quá trình chảy từ đầu nguồn về tới các chân ruộng. Nhưng nếu trời mưa, nếu không nhanh tay thu về, thì nilon sẽ lũ cuốn đi, hỏng hết. Vì thế, từ khi đến đây lập nghiệp, bà con luôn mong chờ có kênh mương để dẫn nước vào ruộng.

Đầu năm 2012, thực hiện chương trình xây dựng NTM, xã Đông Ngũ được hỗ trợ gạch, xi măng. Xã đã quyết định phân bổ nguồn gạch, xi măng cho thôn Đồng Mộc xây dựng tuyến mương dài 1.175m để phục vụ sản xuất nông nghiệp. Như đã nói ở trên, đường vào thôn không dễ dàng, nhiều đoạn ô tô tải không thể đi. Vì thế, để vận chuyển được nguyên vật liệu thi công tuyến mương, Bí thư Chi bộ thôn, ông Đỗ Thanh Toán và Trưởng thôn, anh Chìu Quay Mằn đã phải mất nhiều công sức thuyết phục, vận động bà con cùng tham gia. Dẫn tôi đi thăm thành quả mà người dân Đồng Mộc có được, Trưởng thôn Chìu Quay Mằn nói: "Người dân ở đây quanh năm chỉ phát nương, làm rẫy, làm ruộng. Vừa rồi, hiểu được ý nghĩa của việc xây dựng công trình phục vụ sản xuất, nên khi được tuyên truyền, vận động, ai cũng hăng hái tham gia. Phụ nữ, thanh niên thì vận chuyển vật liệu, còn đàn ông, ai có kinh nghiệm xây dựng thì được phân công làm thợ xây. Tuyến mương dài hơn 1km do người dân tự xây đã hoàn thành, từ nay thôn không sợ thiếu nước sản xuất như trước…". Tuy nhiên, cũng theo vị trưởng thôn này: Hơn 1km kênh mương mới chỉ giúp được một vùng của thôn, bởi Đồng Mộc là thôn miền núi, địa hình chia cắt. Bà con mong muốn tiếp tục được hỗ trợ xây kênh mương dẫn nước…

Chị Tằng Thị Múi, thôn Quế Sơn, xã Đông Ngũ (Tiên Yên) đón khách trong ngôi nhà khang trang của gia đình mới được xây dựng.

Những người dám nghĩ, dám làm

Đồng Mộc và Quế Sơn là 2 thôn nằm trong chương trình 135 của xã Đông Ngũ. Từ hỗ trợ của chương trình này cùng sự phấn đấu của người dân nơi đây, đến nay tỉ lệ hộ nghèo ngày càng giảm. Trước năm 2008, tỉ lệ hộ nghèo ở hai thôn này tới trên 70%; đến nay Đồng Mộc chỉ còn 9 hộ nghèo (8,4%), Quế Sơn 4 hộ nghèo (6,1%). Đặc biệt, trong những năm qua nhờ chính sách giao đất, giao rừng cho nhân dân, nhiều hộ đã vươn lên thoát nghèo và có cuộc sống khấm khá hơn, gia đình nào cũng có ti vi, điện thoại, xe máy…

Theo giới thiệu của trưởng thôn, buổi trưa chúng tôi đến thăm gia đình anh Lý Chẳn Pẩu "ham làm, ham học", do buổi sáng, vợ chồng anh còn bận đi cấy. Lúc này vợ anh đang nấu cơm, còn anh Pẩu cho lợn ăn, phun nước rửa chuồng. Chỉ vào đàn lợn, anh Pẩu bảo: Vốn liếng của gia đình anh ở hết cả đây. Ban đầu anh cũng chỉ nuôi với số lượng nhỏ. Dần dần có vốn, anh đầu tư mở rộng chuồng trại, nuôi nhiều hơn, thời điểm nhiều nhất tới 50 con. Nhưng nay, do giá cả bấp bênh, anh nuôi ít hơn, hiện trong chuồng có 35 con. Anh còn trồng 5ha rừng keo, quế ở thôn Quế Sơn; 8.000m2 đất cấy lúa vụ mùa, còn vụ chiêm chỉ cấy được 4.000m2 vì thiếu nước. Không những chăm chỉ lao động sản xuất, anh Pẩu còn chăm chỉ học văn hoá. Hiện anh đang theo học tại Trường Bổ túc văn hoá huyện Tiên Yên.

Dẫn tôi đi một vòng quanh thôn, ông Bí thư Chi bộ và anh Trưởng thôn không giấu được tự hào về sự đổi thay nơi đây: "Bây giờ nhà nào trông cũng khang trang, cũng đầy đủ các phương tiện nghe, nhìn, đi lại, chẳng thua kém gì với dân ngoài phố…". Ông Toán tiếc rẻ: "Nếu mà có được con đường bê tông thay thế đường đất, thì người dân sẽ có cuộc sống sung túc hơn nữa. Nhiều nhà trong thôn tôi chăn nuôi lợn, trâu, gà Tiên Yên… năng suất cao lắm, nhưng chỉ để nhà ăn, chẳng ai mang đi bán mà cũng chẳng ai vào mua, vì đường sá đi lại khó khăn. Chúng tôi hy vọng chương trình xây dựng nông thôn mới với phương châm "Nhà nước và nhân dân cùng làm" sẽ giúp thôn tôi sớm có con đường bê tông".

Anh Lý Chẳn Pẩu, thôn Đồng Mộc, xã Đông Ngũ (Tiên Yên), chăm sóc đàn lợn của gia đình.

Trên đường vào thôn Đồng Mộc có một lỗi rẽ sang thôn Quế Sơn. Để vào Quế Sơn, tôi tiếp tục ngồi xe máy khoảng 4km nữa, đường cũng ngoằn ngoèo, sình lầy. Anh Chíu Chìu Sằn, Chủ tịch Hội Nông dân xã, kiêm Bí thư chi bộ thôn Quế Sơn dẫn tôi đứng ở vị trí cao nhất của thôn, theo anh nói là "để thấy được toàn cảnh về sự khang trang, sung túc ở đây". Anh chỉ về từng ngôi nhà, nói rành rọt về sự vươn lên thoát nghèo của từng hộ. Nói là "toàn cảnh", nhưng tôi chỉ đếm được 5-6 nóc nhà, bởi người dân ở đây sống rải rác, không tập trung.

Chúng tôi vào thăm gia đình "biết làm ăn nhất thôn" là vợ chồng anh Lỷ Chăn Lầu, chị Tằng Thị Múi. Nhìn cơ ngơi anh chị có được quả không sai. Chồng chị không có nhà. Ban đầu còn ngượng ngùng, sau rồi chị mạnh dạn kể: "Nhà tôi không có ruộng, chỉ bám vào 3ha rừng, nên chẳng thể làm giàu được. Vợ chồng tôi đã bàn nhau nuôi lợn thịt bán, nhưng đường sá không thuận tiện, nên kế hoạch này thất bại. Năm 2000, dầu quế bán được giá, mà trong vùng không ai nấu, nên vợ chồng tôi lại bàn nhau làm. Nấu dầu quế vất vả, hại sức khoẻ lắm, nhưng cũng chỉ có thể làm nghề này. Gia đình tôi còn kết hợp ươm cây keo, quế bán…". Trải qua bao vất vả, đến nay mỗi năm gia đình chị thu lãi 40-50 triệu đồng từ nấu dầu, ươm keo, quế, cộng thêm thu nhập từ 3ha rừng, hợp tác trồng chung rừng với các hộ khác, gia đình chị đã từng bước thoát nghèo, vươn lên làm giàu. Lúc ra về, anh Sằn mới "tiết lộ" với tôi: "Anh Lầu chồng chị Múi không có nhà là có lý do đó. Anh Lầu chăm chỉ lắm, chẳng có chuyện đi chơi đâu. Năm nay bán cây giống khó khăn, chắc anh ta đi tìm mối bán ngoài thị trấn Tiên Yên thôi!".

Trong chuyến đi này, tôi còn gặp rất nhiều những con người "dám nghĩ, dám làm, ham học hỏi" vươn lên làm giàu. Trên đường về, Bí thư Đảng uỷ xã Đông Ngũ "tổng kết": "Những thành quả mà Đồng Mộc và Quế Sơn có được là nhờ bà con thay đổi tư duy, xoá bỏ nhiều hủ tục… Tuy nhiên, cái khó ở 2 thôn này còn nhiều lắm. Hy vọng lần sau phóng viên lên, đã có đường bê tông vào thôn…"

Tường Vi