Kinh nghiệm quý từ các đặc khu kinh tế ở Quảng Đông (Trung Quốc)

"Chúng tôi đã học được từ các bạn rất nhiều kinh nghiệm quý về phát huy nguồn nhân lực, ứng dụng KHCN để phát triển Quảng Ninh trong thời gian tới. Những kinh nghiệm và bài học của các bạn rất hữu ích cho mô hình phát triển của Quảng Ninh trong tương lai". Đồng chí Đỗ Thị Hoàng, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh uỷ, Trưởng Đoàn đại biểu tỉnh Quảng Ninh đã phát biểu như vậy sau khi nghe các giáo sư ở Trung tâm Nghiên cứu đặc khu kinh tế (ĐKKT) thuộc Đại học Thâm Quyến (Quảng Đông, Trung Quốc) thuyết trình về quá trình xây dựng các ĐKKT của Trung Quốc.

Trung tuần tháng tám, tôi được tham gia Đoàn đại biểu tỉnh Quảng Ninh sang thăm và làm việc tại tỉnh Quảng Đông (Trung Quốc). Theo chương trình, Đoàn đến 3 thành phố, gồm Quảng Châu – thủ phủ tỉnh Quảng Đông và 2 thành phố – ĐKKT Chu Hải, Thâm Quyến. Ở mỗi nơi đều có các buổi đi thăm, gặp gỡ, làm việc với đại diện chính quyền, doanh nghiệp, nhà nghiên cứu. Đồng chí Trưởng Đoàn cho biết mục đích chính của chuyến đi là tìm hiểu mô hình ĐKKT ở tỉnh Quảng Đông của Trung Quốc, nhất là mô hình ĐKKT Thâm Quyến.

Tôi đoán rằng không riêng tôi lần đầu tiên đặt chân đến Quảng Châu, mà cả những người đã từng đến thành phố này mấy năm trước nay trở lại đều ít nhiều bị choáng ngợp, bị mê hoặc trước vẻ đẹp, sự hiện đại của thành phố thủ phủ một tỉnh có tới một trăm lẻ tư triệu dân. Là một trong những thành phố đông dân nhất cả nước với khoảng mười sáu triệu dân, Quảng Châu có kết cấu hạ tầng rất tốt, đặc biệt là hạ tầng giao thông. Có lẽ cây xanh được trồng khắp nơi nên nơi đây được đánh giá là thành phố có chất lượng cuộc sống tốt nhất Trung Quốc đại lục? Những ngày sau, khi đến các ĐKKT Chu Hải, Thâm Quyến, cá nhân tôi cảm thấy các thành phố này còn đẹp, hiện đại hơn cả Quảng Châu bởi đây là những thành phố rất trẻ, được quy hoạch và xây dựng mới hoàn toàn vô cùng thân thiện với môi trường. Nói rất trẻ là bởi chừng ba mươi năm trước, những thành phố này còn là các làng chài nghèo, hẻo lánh. Thế mà nay, đứng cạnh những đường phố của các thành phố này tiếp giáp với Hồng Kông hay Ma Cao, người ta khó mà phân biệt được bởi các toà cao ốc ngút trời, những giao lộ ở hai bên đều hiện đại như nhau. Chu Hải và Thâm Quyến do có diện tích rộng hơn Ma Cao và Hồng Kông nên đường sá còn thoáng hơn, nhiều cây xanh hơn.

Đoàn đại biểu tỉnh Quảng Ninh tham quan Bảo tàng Thâm Quyến.

Lịch làm việc của Đoàn Quảng Ninh một tuần ở Quảng Đông khá dày đặc. Tất cả các thành viên trong Đoàn, từ đồng chí Trưởng Đoàn đến các đồng chí cán bộ trong đoàn đều rất tích cực trao đổi để tìm hiểu cách thức triển khai, kinh nghiệm của bạn trong việc xây dựng các ĐKKT. Đặc biệt, đồng chí Đỗ Thị Hoàng, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh uỷ, Trưởng Đoàn và đồng chí Đỗ Thông, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh, Phó Đoàn, bất cứ ở đâu, lúc nào dù là khi nghỉ giải lao ngoài hành lang hay khi đi thăm bảo tàng, các cơ sở kinh tế, khu đô thị dành cho Hoa kiều hay trong các bữa tiệc do bạn chiêu đãi cũng đều tranh thủ hỏi bạn về cách thức, kinh nghiệm trong việc xây dựng thể chế, quy hoạch và quản lý quy hoạch, thu hút đầu tư, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, thúc đẩy ứng dụng khoa học công nghệ, xây dựng hệ thống chính trị… cho ĐKKT. Điều này đã giúp các thành viên trong đoàn có được cái nhìn khá toàn cảnh, tích luỹ được nhiều kiến thức, kinh nghiệm trong việc xây dựng các ĐKKT của bạn.

Buổi làm việc quan trọng nhất trong cả chuyến đi có lẽ là hội thảo giữa Đoàn đại biểu Quảng Ninh với các giáo sư của Đại học (ĐH) Thâm Quyến. Cũng giống như Đặc khu Thâm Quyến, ĐH Thâm Quyến có tuổi đời rất trẻ, mới thành lập và đi vào hoạt động được 29 năm nay. Trẻ nhưng sự phát triển, thành tích của cơ sở giáo dục này lại rất lớn và nhanh chóng. Năm đầu tiên, ĐH Thâm Quyến chỉ có 3 ngàn sinh viên. Nay cơ sở giáo dục này có tới 25 viện với 3 vạn sinh viên; đào tạo các trình độ từ cử nhân đến tiến sĩ ở cả khoa học tự nhiên và khoa học xã hội nhân văn. Đặc biệt, đây là cơ sở giáo dục duy nhất của Trung Quốc có Trung tâm nghiên cứu về ĐKKT.

Tham luận và phần giải đáp của các giáo sư ĐH Thâm Quyến đã giúp các thành viên trong Đoàn Quảng Ninh tiếp nhận nhiều thông tin bổ ích. Tôi và có lẽ nhiều người khác cũng thế, rất ấn tượng với các phần diễn thuyết của giáo sư (GS) Viên Dị Minh, Phó Chủ nhiệm Trung tâm Nghiên cứu ĐKKT và GS Hoàng Á Anh, Viện trưởng Viện Luật. GS Viên Dị Minh cho rằng trong hơn ba mươi năm thực hiện cải cách, mở cửa của Trung Quốc thì quyết sách mạnh nhất của đất nước là thành lập và xây dựng các ĐKKT. Hơn ba mươi năm qua, việc không ngừng sáng tạo các kiểu ĐKKT là chiến lược rất quan trọng của Trung Quốc. Đây chính là điều kiện, con đường để hình thành, phát triển kinh tế thị trường mang đặc sắc Trung Quốc. Đến nay, Trung Quốc đã có ba thế hệ – hình thức ĐKKT. Thế hệ thứ nhất, bắt đầu từ năm 1980 là Thâm Quyến, Chu Hải, Sán Đầu. Thế hệ thứ hai là các khu khai phát phát triển. Thế hệ thứ ba là các tân khu ở Lương Giang, Tân Cương. Các đặc khu ở Trung Quốc có tốc độ phát triển kinh tế rất nhanh, nhanh hơn cả tốc độ phát triển của bốn "con rồng" ở Châu Á. Cụ thể, giai đoạn từ khi thành lập đến mười năm trước đây, tốc độ phát triển kinh tế của Thâm Quyến đạt từ 28 đến 39% mỗi năm, gần đây là 15%. Ban đầu, GDP bình quân đầu người của thành phố này chỉ đạt 800 USD, nay là 18 ngàn USD/năm. Để đạt được thành tựu ấy, vai trò của chính quyền cả ở trung ương và địa phương là rất quan trọng. Theo GS Viên Dị Minh, vai trò của chính quyền đối với việc xây dựng các ĐKKT ở chỗ: Phải lựa chọn được địa điểm xây dựng ĐKKT tốt. Ví dụ, chọn Thâm Quyến, Chu Hải là bởi các địa phương này liền kề Hồng Kông, Ma Cao, những thị trường vốn nổi tiếng của thế giới, lại cách xa trung tâm chính trị của đất nước nên những sự cản trở của tư duy lãnh đạo truyền thống đối với cải cách là rất ít. Ngoài ra, chính quyền phải tạo khuôn khổ pháp lý cho ĐKKT phát triển; trao quyền và khuyến khích chính quyền địa phương dám nghĩ, dám làm. Đối với chính quyền địa phương cần phải tạo môi trường đầu tư, kinh doanh thật tốt để thu hút các doanh nghiệp bên ngoài đầu tư vào; làm tốt công tác quy hoạch và quản lý quy hoạch; thực hiện đầu tư kết cấu hạ tầng; xây dựng hệ thống văn bản pháp luật.

Có rất nhiều kinh nghiệm hay trong quá trình tìm hiểu việc xây dựng các ĐKKT của Trung Quốc mà trong khuôn khổ bài viết này chưa cung cấp được hết. Rất mong được chia sẻ với độc giả về những điều được nghe, được thấy ở các ĐKKT của Trung Quốc trong các bài viết sau này.

Ngọc Hà