KH&CN: Cơ sở xây dựng nông thôn mới

Những năm qua, khoa học và công nghệ đóng vai trò quan trọng trong phát triển sản xuất nông nghiệp, đưa nước ta từ một nước nông nghiệp lạc hậu thiếu lương thực trở thành nước xuất khẩu gạo đứng thứ 2 Thế giới. Việc nghiên cứu, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật trong chọn, tạo giống mới, cải tiến phương thức canh tác đã góp phần nâng hàm lượng KH-CN tăng dần trong sản phẩm hàng hóa.

Những thành tựu mọi mặt Nhờ áp dụng các tiến bộ khoa học trong công tác chọn giống, hiện nay cơ cấu giống cây trồng của Việt Nam đã được chuyển đổi theo hướng sử dụng các giống mới có năng suất cao, chất lượng tốt. Tỷ lệ sử dụng các giống mới đạt cao nhất ở cây lúa, ngô và rau với trên 60% diện tích gieo trồng. Các loại cây trồng khác tỷ lệ sử dụng giống mới đều chiếm khoảng 30-40% diện tích.

Trong chăn nuôi, nhờ những tiến bộ của KHCN, nhiều giống gia súc địa phương như bò vàng, gà Mông, lợn Móng Cái đã được phục tráng, phát triển, tạo nên những sản phẩm hàng hóa đặc sản, giá trị cao được thị trường tiêu thụ trong và ngoài nước quan tâm Việc thực hiện chương trình cải tạo đàn giống như Sind hóa đàn bò, nạc hóa đàn lợn đang đem lại những thay đổi lớn về chất lượng tổng đàn. Hiện nay, đàn bò lai mới giống bò có u chiếm khoảng trên 75% so với tổng đàn. Đàn lợn lai 2-3 mẫu chiếm khoảng trên 80% so với tổng đàn.

Trong nuôi trồng thủy sản, nhiều giống tôm, cá mới được nghiên cứu, đưa vào nuôi trồng theo phương thức sản xuất hàng hóa quy mô lớn. Đặc biệt việc chuyển giao công nghệ về giống, nuôi thả, thức ăn và công nghệ chế biến thủy hải sản với cá da trơn và tôm đông lạnh đã trở thành yếu tố quyết định đảm bảo lợi thế cạnh tranh của tôm, cá xuất khẩu ở thị trường Mỹ và EU. Giá trị sản phẩm thu được trên 1 ha đất mặt nước nuôi trồng thủy sản tăng nhanh, từ 47,4 triệu/ha năm 1995, năm 2011 đã đạt 135,2 triệu/ha. Nhiều giống cây lâm nghiệp có giá trị đã được chọn tạo. Kỹ thuật nhân giống vô tính như kỹ thuật nuôi cấy mô tế bào, kỹ thuật giâm cành đã cung cấp hàng triệu cây trồng chất lượng cao phục vụ cho công tác phát triển rừng hàng hóa, làm phong phú thêm các nguồn nguyên liệu cho nhà máy và cho thương mại. Cơ giới hóa sản xuất nông nghiệp cũng được đẩy mạnh, đặc biệt là trong khâu làm đất. Cần giải pháp đồng bộ Hạn chế lớn nhất được đánh giá trong chuỗi sản xuất nông nghiệp của Việt Nam hiện nay là chế biến sau thu hoạch. Tình trạng mất mùa trong kho ảnh hưởng không nhỏ tới hiệu quả sản xuất nông nghiệp.

Theo Báo cáo của Bộ Nông nghiệp PTNT, thất thoát sau thu hoạch với lúa từ 11 đến 13%, ngô 13-15% chưa kể sự suy giảm chất lượng sản phẩm trong quá trình bảo quản cũng làm giảm giá thương phẩm 20-25%. Ngành thủy sản và rau quả tổn thất 20-25% về sản phẩm và chất lượng. Bên cạnh đó, sản xuất nông nghiệp về cơ bản vẫn là nền sản xuất nhỏ, manh mún, chưa quy hoạch được những vùng sản xuất tập trung để đầu tư thâm canh theo chiều sâu. Vì vậy, dù có lợi thế một nền công nghiệp nhiệt đới, sản phẩm phong phú đa dạng nhưng khối lượng của từng chủng loại còn ít, chất lượng sản phẩm chưa cao, năng lực cạnh tranh còn hạn chế.

Chất lượng lao động ở khu vực nông thôn Việt Nam cũng chưa đáp ứng được yêu cầu sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là sản xuất nông nghiệp hàng hóa. Nông dân ở vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số thuộc diện đặc biệt khó khăn ít có cơ hội tiếp cận với những tiến bộ kĩ thuật và cơ hội nhận được sự chuyển giao công nghệ và tiến bộ kĩ thuật. Đây là những hạn chế lớn cần được khắc phục để công cuộc xây dựng nông thôn mới đạt hiệu quả hơn. Theo ông Lê Tất Khương, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và phát triển vùng, Bộ KHCN, để phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa cần có nhiều biện pháp đồng bộ trong đó nhấn mạnh đến khoa học và công nghệ, nhất là công nghệ sinh học trong công tác chọn tạo giống cây trồng, vật nuôi mới, kể cả các giống có ưu thế lai, đặt cơ sở cho việc áp dụng các giống chuyển gene.

Đổi mới chính sách khoa học công nghệ, gắn khoa học công nghệ với sản xuất, đổi mới thiết bị là những giải pháp quan trọng tạo động lực cho nghiên cứu nông nghiệp phát triển, nâng cao chất lượng sản phẩm, nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường. K.H