Chống “than thổ phỉ”: Những cách làm hay ở Hạ Long

Khai thác than trái phép xuất hiện ở Quảng Ninh từ những năm 90 của thế kỷ trước với cái tên "than thổ phỉ" và kéo dài cho tới tận ngày nay. Quảng Ninh đã sử dụng nhiều biện pháp để giải quyết nạn khai thác than trái phép nhưng hơn chục năm qua nó chỉ giảm chứ chưa ngăn chặn được triệt để. Thế nhưng, ngay tại TP Hạ Long, một địa bàn nhức nhối về vấn nạn này đã giải quyết cơ bản gần như không còn tình trạng khai thác than trái phép. Vì sao họ lại làm được?

Ghi ở nơi từng là điểm "nóng"

Những ngày đầu tháng 10, chúng tôi có dịp trở lại TP Hạ Long, điều đầu tiên mà chúng tôi cảm nhận được là không khí và môi trường sống đã được cải thiện rõ rệt của cư dân ven những con đường vốn nổi tiếng bụi bẩn do "hung thần" xe tải chở than đi qua. Đường Cao Xanh, phường Cao Xanh, TP Hạ Long chỉ cách đây chưa lâu là một con đường lầy lội vào ngày mưa, bụi mù mịt vào ngày nắng và bị cày nát bởi xe chở than đi lại. Nhưng nay con đường này đã trở nên phong quang và yên ắng hơn hẳn.

Bác Nguyễn Văn Nhật, ở khu 3, phường Cao Xanh cho biết: "Trước đây sợ quá cô ạ. Nhà gần mặt đường mà không dám mở cửa do bụi than đen nhẻm, xe chở than ầm ầm suốt ngày đêm. Mấy tháng nay tịnh không thấy xe chạy nữa, chỉ hy vọng thành phố làm sao duy trì được như bây giờ cho dân bớt khổ".

1 lò than trái phép ở phường Việt Hưng bị đánh sập.

Đường Cao Xanh từng "gánh" trên lưng không biết bao chuyến xe tải chở than từ các điểm khai thác trái phép ở Hà Khánh, Cao Xanh đổ ra mỗi ngày. Cư dân nơi đây cũng chứng kiến không biết bao vụ việc "hỗn chiến" chỉ vì tranh chấp lãnh địa mót than, tranh chấp trong đào bới than trái phép mà đỉnh điểm là vụ xả súng thanh toán nhau ở Cảng Hà Khánh. Bức xúc hơn nữa là hàng loạt nhà dân ở phường Cao Xanh, Hà Lầm bị sụt lún, nứt tường do nạn khai thác than trái phép gây ra…

Có mặt ở khu dân cư số 5, phường Cao Xanh, chúng tôi khá ngạc nhiên về sự vắng lặng và phong quang. Đây là khu vực nhức nhối nhất về nạn khai thác than trái phép bởi ở đây, dưới nền nhà, trong vườn nhà dân đâu đâu cũng có than. Đường vào khu dân cư này chỉ vừa 2 xe máy tránh nhau, thế mà trước đây nó lúc nào cũng nhộn nhịp như một công trường.

Kẻ đào than trái phép đã bê vác được các trang thiết bị máy móc hiện đại vào đây để đào tài nguyên. Rồi than sau khi được khai thác trộm đã bằng mọi cách chuyển ra ngoài, nối nhau ra cảng. Thế mà khu vực này giờ tịnh chẳng còn hoạt động khai thác than trái phép, sinh hoạt của người dân lại trở về với cuộc sống bình thường vốn có.

Xử lý hình sự: Biện pháp hiệu quả

Để lý giải cho sự chuyển biến này, Đại tá Phí Văn Minh, Trưởng Công an TP Hạ Long cho biết: "Kết quả này là sự phối hợp của nhiều biện pháp, nhưng biện pháp mang tính răn đe và có hiệu quả cao đó là đưa việc khai thác than trái phép vào xử lý hình sự và xét xử những vụ án điểm để cảnh báo các đối tượng khác".

Ở Hạ Long, than nằm xen kẽ trong khu dân cư, dưới nền nhà, trong vườn, do đó việc tổ chức triệt phá không hiệu quả vì máy móc không đi vào được. Theo quy định, việc khai thác trái phép than, sắt, thiếc… chỉ xử lý hành chính với chế tài xử phạt cao nhất là 50 triệu đồng. Vì thế, các đối tượng đều nhờn, thậm chí còn thách thức cơ quan chức năng.

Đại tá Phí Văn Minh cho biết, trước nhức nhối trên, Công an thành phố đã tham mưu cho cấp ủy có một số Nghị quyết chuyên đề chống khai thác than trái phép, huy động tổng lực của các ngành tham gia. Thành lập Ban chỉ đạo của thành phố với các đồng chí chủ chốt trong Ban Thường vụ trực tiếp chỉ đạo và kiểm tra đôn đốc thực hiện. Xây dựng mô hình "khu phố tự quản về ANTT, đấu tranh, ngăn chặn khai thác than trái phép", mời 168 khu trưởng khu dân cư có than đến quán triệt về cùng với Bí thư Chi bộ triển khai cho dân. Thành lập tổ 05 để dân tự giác đấu tranh, thông báo cho cơ quan chức năng chống khai thác than trái phép. Nhân dân đã ngăn barie ở đường dân sinh và tổ chức tuần tra bắt giữ, tố giác đối tượng khai thác than trái phép.

Do đặc điểm tình hình của TP Hạ Long, sau khi nghiên cứu, 3 ngành (Công an, Tòa án, Viện Kiểm sát) của TW đã ra Nghị quyết số 02 chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện xử lý hình sự về hành vi vi phạm các quy định về khai thác tài nguyên. Công an TP Hạ Long đã thành lập 5 trạm kiểm soát ở đường bộ và đường thủy đồng loạt ra quân mở chiến dịch cao điểm từ 15/5 đến 15/9.

Chỉ trong 4 tháng đã xử lý 435 lượt điểm có nguy cơ tái khai thác, 12 điểm tập kết, 1 điểm sàng rửa than trái phép, 16 tàu và 135 ôtô vận chuyển than, 7 máy xúc cùng nhiều trang thiết bị để khai thác than trái phép. Trong chiến dịch này, Công an TP đã thu thập tài liệu, chứng cứ để khởi tố 13 vụ với 75 đối tượng do đã vi phạm các quy định về khai thác tài nguyên.

Theo Đại tá Phí Văn Minh thì đến nay, tình hình khai thác, vận chuyển, tiêu thụ than trái phép trên địa bàn thành phố gần như không còn, cơ bản đã được chặn đứng. Khai thác than trái phép còn lẻ tẻ, lén lút diễn ra ở vùng sâu, vùng xa, vào ban đêm đã được phát hiện, ngăn chặn kịp thời. Công an TP Hạ Long đã triển khai các phương án tiếp theo để duy trì kết quả hiện nay, không để tái khai thác. Tuy nhiên, than vẫn là món lời béo bở, để duy trì được kết quả, thiết nghĩ ngoài lực lượng Công an thôi chưa đủ, cần phải có sự chung tay vào cuộc của các cấp chính quyền địa phương, tổ dân cư, khu phố và người dân.