Vì sao tỉ lệ tham gia BHYT của đối tượng cận nghèo giảm sút?

Ngày 26-6-2012, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 797/QĐ-TTg về việc nâng mức hỗ trợ đóng bảo hiểm y tế (BHYT) cho người thuộc hộ gia đình cận nghèo từ 50% đang áp dụng theo Nghị định 62/2009/NĐ-CP lên mức tối thiểu 70%. Tuy đã có sự ưu đãi này nhưng tỉ lệ đối tượng cận nghèo tham gia BHYT vẫn không tăng, ngược lại có phần giảm sút so với năm 2011. Cụ thể, tính đến hết tháng 9-2012, Quảng Ninh có 33.200 người thuộc đối tượng hộ cận nghèo nhưng mới có 2.447 người tham gia BHYT, đạt trên 7,3% (giảm so với năm 2011 là 108 người)

Mong được là hộ nghèo    

Để tìm hiểu nguyên do vì sao tỉ lệ tham gia BHYT của đối tượng cận nghèo ngày càng giảm sút, chúng tôi đã gặp chị Nguyễn Thị Lân, một trong những cộng tác viên về BHYT của Bảo hiểm xã hội (BHXH) tỉnh. Chị Lân cho biết: Nhiều năm làm cộng tác viên tuyên truyền về chính sách BHXH, BHYT của BHXH tỉnh tại huyện Hoành Bồ, điều khó khăn nhất của tôi khi vận động tham gia BHYT tự nguyện vẫn là nhóm đối tượng cận nghèo. Bởi lẽ, đây là nhóm đối tượng có hoàn cảnh kinh tế khó khăn, việc hàng năm bỏ ra một khoản tiền nhỏ để mua BHYT cũng là quá sức, dù được Nhà nước hỗ trợ 397 nghìn đồng (70%) họ vẫn phải tự đóng 170 nghìn đồng/năm (30%). Nếu trung bình một hộ cận nghèo có 4 – 5 khẩu mà cùng tham gia BHYT thì tổng số tiền phải đóng khá lớn. Vì vậy nhiều đối tượng cận nghèo chỉ mong "được" là hộ nghèo.

Tìm hiểu lý do vì sao nhiều đối tượng cận nghèo lại mong được làm người nghèo, chúng tôi được biết: Nếu là đối tượng nghèo thì được Nhà nước hỗ trợ 100% chi phí mua BHYT. Ngoài ra, khi khám chữa bệnh (KCB), người nghèo chỉ phải cùng chi trả 5% chi phí, trong khi người cận nghèo lại phải chi trả 20%. Đặc biệt hiện nay, viện phí điều chỉnh tăng đồng nghĩa với việc cùng chi trả tăng lên, đây cũng là một trong những rào cản lớn hạn chế sự tiếp cận của nhóm này với các dịch vụ y tế. Cùng với khó khăn về kinh tế, nhận thức của một bộ phận người dân nói chung, người cận nghèo nói riêng với vấn đề chăm sóc sức khoẻ cũng như trách nhiệm cộng đồng còn nhiều hạn chế, đối tượng tham gia BHYT chủ yếu vẫn là người đang ốm đau, mắc bệnh nặng. Chính vì vậy, mới có tình trạng người dân khi đau ốm hoặc bệnh nặng vội vàng mua thẻ BHYT…

Một nguyên nhân quan trọng nữa khiến tỷ lệ người cận nghèo ít tham gia BHYT, đó là người nghèo và cận nghèo chủ yếu KCB ở tuyến y tế cơ sở nơi mà điều kiện phương tiện, thiết bị y tế thường thiếu. Chưa kể ở một số nơi chính quyền cơ sở chưa tích cực vào cuộc, việc thống kê, lập danh sách hộ cận nghèo chuyển cho cơ quan BHXH hàng năm chưa kịp thời khiến cho quyền lợi của người tham gia BHYT nhiều khi không được đảm bảo. Đây cũng là những cản trở không nhỏ trong việc phát triển, mở rộng đối tượng tham gia BHYT.

Cần một giải pháp toàn diện

Thực hiện chính sách BHYT cho người cận nghèo không những là bước tiến đáng kể trong quá trình xoá đói, giảm nghèo mà còn là bảo đảm an sinh xã hội. Đặc biệt trong điều kiện giá viện phí điều chỉnh tăng, nếu không tham gia BHYT, chắc chắn sẽ ảnh hưởng rất lớn tới chất lượng cuộc sống của người cận nghèo. Việc đối tượng cận nghèo không mặn mà tham gia BHYT đang gây khó khăn không chỉ cho chính bản thân họ mà còn ảnh hưởng đến tiến trình thực hiện BHYT toàn dân. Nếu không có các biện pháp tích cực và hữu hiệu thì lộ trình thực hiện BHYT ở nhóm này sẽ khó khả thi.

Chính vì vậy, để khắc phục tình trạng trên các cơ quan BHXH cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến Luật BHYT và các chính sách liên quan, giúp các đối tượng hiểu rõ tầm quan trọng và tính ưu việt khi tham gia BHYT để được bảo đảm về quyền lợi trong chăm sóc sức khoẻ, nhất là khi giá dịch vụ y tế tăng như hiện nay. Bên cạnh đó, phải thực hiện tốt công tác phối hợp hoạt động giữa cơ quan BHXH và chính quyền các cấp, các ngành chức năng, đặc biệt là trách nhiệm của UBND các huyện, thị xã, thành phố, trong việc theo dõi đối tượng nghèo, cận nghèo, trong việc giám sát thực hiện Luật BHYT… Cần thiết phải đưa chỉ tiêu tham gia BHYT vào mục tiêu phát triển KT-XH địa phương trong quá trình triển khai xây dựng nông thôn mới. Đặc biệt là Nhà nước cần phải có chính sách điều chỉnh tăng mức hỗ trợ mua BHYT đối với hộ cận nghèo càng sớm càng tốt bởi với mức hỗ trợ 70% như hiện nay vẫn là gánh nặng đối với các đối tượng này. Ngành Y tế cũng cần phải tập trung nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh, đầu tư cơ sở vật chất cho toàn tuyến y tế, để người nghèo, cận nghèo được hưởng dịch vụ y tế một cách thuận lợi.

Đặng Nhung